Burkina Faso ordusu başkent Ougadougou'da. Darbeci Başkanlık Muhafızlarının silah bırakması için darbecilerin liderleriyle görüşüyorlar. Ordunun, başkanlık sarayı yakınındaki Camp Naaba askerî üssüne saldırmaya hazırlandığı iddiaları var. Başkanlık Muhafızları, başkanlık sarayı ile ulusal radyo ve televizyon binalarında ve çevresinde mevzilenmiş. Ordu, halka sokaklardan çekilmeleri çağrısı yaptı, buna büyük ölçüde uyuluyor. Ulusal televizyon bu esnada vahşi hayvan belgeselleri gösteriyor.
[DÜZELTME: Fildişi Kıyısı'nın İstanbul'u Abican-Abidjan değil!] Nijerya'nın başkenti Abuja'da da bir Batı Afrika liderleri (ECOWAS) zirvesi sürüyor. Darbecilerin lideri eski genelkurmay başkanı Diendéré, basın toplantısı düzenlemiş, atacağı adıma karar vermek için bu toplantının sonucunu beklediğini söylemiş.
[ GÜNCELLEME / 21 EYLÜL / 01:30 ]
Darbe savuşturulmuş görünüyor. Darbe lideri eski genelkurmay başkanı Burkina Faso halkından özür diledi. General Diendéré'nin uçakla kaçmaya çalıştığı ama başaramadığı söyleniyor. Darbecilerin teslim olmasını sağlayan iki ana etken: Bir: Fransa'nın darbeye yüz vermemesi, geçici başkan Kafando'nun önderliğinde seçimli, parlamentolu bir demokratik rejime geçişten yana tavır koyması; iki: düzenli ordunun, sivil yönetim ve demokratikleşme yönünde devreye girmesi. (Darbecilerin elinden kurtulan geçici devlet başkanının soluğu Fransa Büyükelçiliğinde alması, nasıl bir durumdur?)
Ne yazık ki ancak üçüncü sırada anacağımız etken, Burkina Faso halkının, Thomas Sankara ruhuyla daha ilk andan itibaren direnişe geçmiş oluşu, kolay teslim olmayacağını darbecilere göstermesi.
Silah bakımından darbeci Başkanlık Muhafızları düzenli ordudan iyi durumda, ama insan gücü bakımından düzenli ordu tartışılmaz bir üstünlüğe sahip: 1500 kişiye karşılık 15 bin kişi. Darbeciler çatışmayı göze alamadılar.
[ GÜNCELLEME / 21 EYLÜL / 17:40 ]
Düzenli ordu birlikleri başkent Ougadougou'ya ilerliyor, amacın darbeci Başkanlık Muhafızları'nı teslim almak olduğu belirtiliyor, darbeciler silah elde bekliyor.
[ GÜNCELLEME / 21 EYLÜL / 01:05 ]
Senegal Devlet Başkanı Macky Sall, BM genel kuruluna katılacağı New York yerine Fildişi Kıyısı'nın başkenti Abican'a dönüyor. Darbeciler iktidarı bırakmazsa Burkina Faso'ya müdahale edilmesi gündeme gelebilir, deniyor. Afrika Birliği, darbecilerin ülke dışına çıkmalarını, seyahat etmelerini yasakladı.
[ GÜNCELLEME / 20 EYLÜL / 23:00 ]
İşler kötüye gidiyor. "İyi haberler" yerine görüşmelerin kesildiği bildirildi. Darbecilerin başı eski genelkurmay başkanı ve gizli servis şefi Diendéré, geçiş süreci boyunca başta kalmakta ısrar ediyor. Görüşmelerin yapıldığı otelin çevresine Başkanlık Muhafızları'na bağlı askerler doluşmuş.
Bugün imzalanması beklenen anlaşma, darbenin ilk günü rehine alınan Geçici Devlet Başkanı Kafando'nun yönetiminde seçimlere gidiş ve demokrasiye geçiş sürecinin aynen devam etmesini, seçimlere kadar geçici meclisin sadece seçimlerle ilgili konularda kararlar almasını, başka her türlü konu için seçilecek yeni başkanın beklenmesini içeriyordu. Demokratik sürecin garantiye alınması karşılığında, darbecilerin özürü kabul edilecek, eylemlerinden ötürü cezalandırılmayacaklardı. Anlaşmada bulunması öngörülmüş bir madde de, orduyla ilişkili kimselerin hükümetten çıkarılmasıydı ki, bununla, şimdi isyan Başkanlık Muhafızları'nın bir süre önceki ikinci adamı Başbakan Zida kastediliyor. Zida'nın gizli servise de hükmettiğine dair bilgiler var.
Ancak şu anda bu anlaşma imzalanamadı, görüşmelerin ve ülkenin geleceği de belirsiz. Üstelik, darbeciler, Fransa'nın görüşmelerin engellenmemesine ilişkin ısrarlı çağrılarına da kulak asmaz görünüyorlar. Fransa'nınki de dahil birçok yabancı büyükelçinin bulunduğu oteli, kar maskeleriyle, yanlarına bir sivil güruhu da alarak basmaları, tuhaf bir gözükaralık. Otel lobisini işgal eden, sağa sola saldıran sivillerin, devrik diktatörün, şimdi seçimlere katılamayacak olan Demokrasi ve İlerleme Partisi CDP'den bildik elemanlar oldukları tesbit edilmiş.
[ GÜNCELLEME / 20 EYLÜL / 02:30 ]
Darbeciler ve demokrasiye geçiş sürecini yöneten siviller görüşüp arabuluculuk yapmak, darbe ortamından çıkış yolu bulmak amacıyla Burkina Faso'ya gelen Senegal Devlet Başkanı (aynı zamanda Batı Afrika ülkelerinin ekonomik örgütü ECOWAS'ın başkanı) Macky Sall ve Benin Devlet Başkanı Thomas Boni Yayi'nin girişimleri başarılı olmuşa benziyor. Yayi, yarın için "dünyaya iyi haberler vereceklerini" duyurdu. Yayi'nin açıkladığına göre, darbeciler tarafından önce rehine alınıp sonra ev hapsine konan Geçici Devlet Başkanı Michel Kafando önderliğinde, siviller tarafından yürütülecek bir geçiş süreci şekillendiriliyor.
Bugün başkent Ougadougou'nun merkezinde Başkanlık Muhafızlarının görülmediği, ancak bazı varoşlardan silah sesleri duyulduğu belirtiliyor. Barikatlar ve yakılmak üzere yollara yığılan lastikler birçok yerde duruyor. Özel muhafızların şu ana kadar on göstericiyi öldürdüğü söyleniyor. 100 kadar da yaralı var.
Darbeciler bu kadar kolay geri adım atmasına yolaçan ilk sebep, muhtemelen, darbenin sadece Afrika Birliği tarafından değil, Fransa ve ABD tarafından da hemen ve kararlılıkla kınanması oldu. İkinci sebepse, düzenli ordunun komutanı General Pingrenoma Zagré'nin darbecilere karşı, sivillerin yanında tavır koyması. Senegal ve Benin devlet başkanlarının, bulunacak çözümün "affedicilik" içereceğinden sözetmelerine bakılırsa, görüşmelerde gelinen aşama, darbecilere ne olacağı.
[ GÜNCELLEME / 19 EYLÜL / 01:40 ]
Afrika Birliği Örgütü, Burkina Faso darbecilerine yönelik tehditlerle dolu bir dizi karar aldı, darbe öncesi duruma dönülene kadar Burkina Faso'yu bütün Afrika Birliği faaliyetlerinden men etti, darbeye karışanlara (seyahat vs.) birçok kısıtlama getirdi. Afrika Birliği, darbecilere 96 saat süre tanıdı.
[ GÜNCELLEME / 18 EYLÜL / 19:05 ]
Geçici parlamento Ulusal Geçiş Konseyi'nin sözcüsü Cherif Moumina Sy, kendini geçici başkan ilan etti ve dareci Bşakanlık Muhafızları'nı teslim olmaya, halkı darbeci birliklerin karargâhına yürüyüşe geçmek üzere toplanmaya çağırdı. Sy, darbeci askerleri "terörist" ve "yasadışı" ilan etti.
[ GÜNCELLEME / 18 EYLÜL / 17:30 ]
Geçici Devlet Başkanı serbest bırakıldı. Darbenin lideri eski genelkurmay başkanı Gilbert Diendéré, bu adımı "iyi niyetlerinin göstergesi" olarak takdim etti. Darbeyi yapan Başkanlık Muhafızlarının eski komutanlarından, Geçici Başbakan Zida'nın nerede olduğu belli değil. Sınırlar açıldı. Askerlerin sokaklarda birkaç insanı vurduğu, şu ana kadar üç kişinin öldürüldüğü, 60 yaralının olduğu söyleniyor. Ülke henüz darbeye razı olmuş görünmüyor. Benin ve Senegal devlet başkanları Thomas Boni Yayi ve Macky Sall'in gelip darbecilerle görüşmesi bekleniyor. Darbe lideri "çözüm arayışında" olduklarını iddia etti. Darbenin arkasında henüz devrik dikkatör Compaoré ve onun dönüş planlarının bulunduğuna dair bir belirti yok. Diendéré böyle bir bağlantıyı reddetti.
[ GÜNCELLEME / 18 EYLÜL / 02:25 ]
Darbecilerin lideri, eski genelkurmay başkanı, "ordunun desteğine sahibiz" dedi. Düzenli ordunun herhangi bir biriminden herhangi bir açıklama henüz duyulmadı.
ABD, Ulusal Güvenlik Danışmanı Susan E. Rice'ın ağzından, etraflı ve net bir kınama mesajı yayımladı, Burkina Faso'nun girdiği seçimli demokrasi yolunu destekleyeceklerini, gelişmeleri izlediklerini açıkladı.
[ GÜNCELLEME / 16:00 ]
Başkanlık Muhafızlarının rehine aldığı yöneticilerin dört kişi olduğu bildiriliyor: Geçici Başkan Kafando, Başbakan Zida, Çalışma Bakanı Augustin Loada ve İmar-İskân Bakanı René Bagoro. Başkanlık sarayında bir odada tutuldukları sanılıyor.
New York Times'a göre, Özel Muhafızlar, geçen yılki ayaklanmada aktif rol oynayan Radio Omega'yı sustururken stüdyosunu da yakmışlar. Radio Omega'nın sahibi, Batı Afrika Demokrasi Radyosu'na (WADR), özel muhafızların kafasına silah dayayıp yayını kestirdiğini anlatmıştı (Twitter'da WADR: @WADR_News).
Fransa Cumhurbaşkanı Francois Hollande, Burkina Faso darbecilerini "her ne yapıyorlarsa buna derhal son vermeye" çağırdı ve başkent Ougadougou'daki 220 Fransız askerinin olaylara karışması için "sebep olmadığını" söyledi.
[ GÜNCELLEME / 17 EYLÜL 15:00 ]
Burkina Faso Başkanlık Muhafızları, ulusal radyo ve TV'den darbeyi duyurdu ve üstlendi. Hükümet ve Meclis dağıtıldı, geçici başkanın artık yetkili olmadığı duyuruldu. Aşağıdaki bilgi ve yorumların bir bölümü böylece geçersizleşiyor. Ancak darbe harekâtının başladığı saatlerden sabaha kadar dünya basını ve sosyal medyaya yansıyanların neler olduğunu gösterdikleri için burada bırakıyorum.
Dört yıl gibi kısa bir süre onuruyla, kendini yöneterek yaşayabilen bu yoksul halk, bir ayaklanmayla yirmi yedi yıllık diktatörünü kovmuş, nihayet demokratik bir hayata hazırlanıyordu. 11 Kasım'da seçimler yapılacaktı. Eski diktatörün destekçileri seçimlere katılamayacak, diktatörlük döneminin temel direği Başkanlık Muhafızları dağıtılacaktı.
Batı'nın gözdesi Fildişi kıyısı'na ucuz işgücü temini için vaktiyle Yukarı Volta adıyla oluşturulan bu ufak ülkede demokrasi sürecinin hunharca kesintiye uğratılmasının sebebi, zaten!, bunlar. Kendilerine Demokrasi için Ulusal Konsey adını takan darbeciler adına Yarbay Mamadou Bamba, yapılacak seçimler adil olmayacağı için iktidara elkoyduklarını iddia etti. Devrik diktatör Compaoré yanlılarının seçime katılamayacak oluşu, yani, darbenin esas sebebi. Darbenin lideri General Gilbert Diendere, devrik diktatörün genelkurmay başkanıydı.
Dünyanın bu bölgesindeki böyle bir darbenin arkasında her zamanki gibi Fransa'nın bulunmadığına inanmak kolay değil. Gerçi Fransa rehine alınan yöneticilerin serbest bırakılmasını resmen istemişti, ama bu bir diplomatik oyun mudur yoksa darbeciler Fransa'ya ve her şeye rağmen mi bu işe kalkıştılar, henüz kesin söyleyemiyoruz.
Kesin olmayan bir konu da, düzenli ordunun gerikalanının tavrı. Başkanlık Muhafızları 1300 personelli özel bir birim. Ülkeyi kalıcı bir şekilde kontrol edebilmek için ordunun gerikalanını kazanmak zorundalar.
[ 17 EYLÜL SABAH 04:00'E KADARKİ -BİR KISMI GEÇERSİZLEŞMİŞ- BİLGİ: ]
Burkina Faso'nun kovulmuş diktatörü Blaise Compaoré'nin 1996'da kurduğu özel birlik, Başkanlık Muhafızları (RSP), bakanlar kurulu toplantısını basıp geçici başkan Michel Kafando (ülkenin eski BM elçisi), Başbakan Yarbay Yacouba Isaac Zida ve bakanları (bazı kaynaklara göre iki bakan, Al Jazeera'ya göre bilinmiyor, Der Spiegel'e göre "bütün kabine") rehine aldı.
2014 Kasım'ında ayaklanarak 25 yıllık diktatör Blaise Compaore'nin ülkeden (başta Fransa, Batı'nın Kuzeybatı Afrika'daki esas oğlanı Fildişi Kıyısı'na) kaçmasını sağlayan gençlerin darbeye karşı harekete geçtiği söyleniyor. Gençler başkent Ougadougou'nun Devrim Meydanı'nda toplandılar ve başkanlık sarayına doğru yürüyüşe geçtiler. Sendikalar da genel grev çağrısı yaptı. Özel muhafızların yüzlerce kişilik kalabalığı dağıtmak için havaya ateş açtığı bildiriliyor. Bunun üzerine gençler saraydan biraz uzaklaşmışlar. Doğrudan halkın üzerien ateş açıldığına dair herhangi bir haber yok. Düzenli ordu birliklerinin durumuna ve tavrına ilişkin haber de yok. Geceyarısı itibarıyla uluslararası havaalanı kapalıydı.
Özel birliklerin başkentteki en az beş radyo istasyonunu susturdukları, Radio Liberté'nin (92.8) yayınını sürdürdüğü söyleniyor.
Seçimlere (11 Kasım için planlanmıştı) haftalar kala yoksul ülke yeni bir kaos ve karanlığa sürüklenebilir. Darbenin işaretleri, aslında daha önceki saatlerde, Başkanlık Güvenlik Alayı'nın başkanlık sarayı etrafına barikatlar kurmasıyla ortaya çıkmış. İlk anda, darbe girişiminin arkasında Compaore yanlılarının, hattâ bizzat onun, dolayısıyla Fransa'nın bulunduğunu düşündük ister istemez. Nitekim Associated Press'in haberinde, yaklaşan seçimlere Compaore yanlılarının sokulmayacak oluşu, aslî gerilim sebebi olarak gösteriliyordu. Burkina Faso'da Fransız özel kuvvetleri bulunuyor. Ancak Fransa, rehine alınan yöneticilerin derhal serbest bırakılmasını istedi. (Yani resmî açıklaması bu; özel muhafızların Fransa'dan bağımsız hareket edeceklerine inanmak da kolay değil.) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-moon da Burkina Faso devlet başkanı, başbakanı ve bakanlarının tutsak alınmasını kınadı ve derhal serbest bırakılmalarını talep etti.
Bu durumda, başkanlık muhafızlarının isyanına yolaçabilecek ikinci sebep ağırlık kazandı: Bu özel birlik dağıtılma ve yargılanma tehdidiyle yüzyüze. BBC'nin haberinde, henüz iki gün önce bir hakikat komisyonunca bu birliğin dağıtılmasının tavsiye edilmiş olduğuna dikkat çekildi. (Komisyonla ilgili haber için tıklayın.)
Al Jazeera'nın Kinşasa (Kongo Demokratik Cumhuriyeti) muhabirine göre, özel muhafızlar iktidarı bütünüyle ele geçirmekten çok kendilerini emniyete alma hedefi güdüyor olabilirler. Çünkü eğer bu özel birlik dağıtılırsa, geçen yıl halka karşı işledikleri suçlardan ötürü yargılanmaları kolaylaşacak.
Gece 02:00 itibarıyla, herhangi bir açıklama yapmayan ABD Dışişleri Bakanlığı'nın gelişmeleri dikkatle izlediği, henüz endişeye mahal olmadığı kanısı taşıdığı belirtiliyordu.
* * *
(Burkina Faso izlenimlerim, ülke hakkında bazı veriler ve esas olarak Thomas Sankara'yı anlatan film için buraya tıklayabilirsiniz.)
