"IŞİD-İD-DAİŞ-DEAŞ... bu örgütü hangi adla anacağız?" tartışması, bu tartışmayı özetlemeye, alternatifleri tanıtmaya, izah etmeye çalıştığım yazıda belirttiğim üzre, herkes için mâkûl, tatmin edici bir sonuca ulaşmış değil. Bu konu sadece "İslâm devleti" dedin-demedin meselesi de değil. Batılılar da ortalama bir çözüm bulup sorunu halledemediler. ABD dijital yayın kuruluşu Vox Media'nın haber sitesi Vox'ta yayımlanan (7 Temmuz'da güncellenen), Zack Beauchamp imzalı, "Should we stop calling them ISIS? (Onlara ISIS demeye son mu vermeliyiz?)" başlıklı yazıyı Işın Eliçin çevirdi; sunuyorum. Yazıda Beauchamp, hem örgütün çeşitli adlarının anlamlarını, kullanımlarını kısaca anlatıyor hem de kendilerinin niye ISIS'i (IŞİD) kullanmayı tercih edeceklerini de izah ediyor.
Onlara ISIS demeye son mu vermeliyiz?
Çeviren: Işın Eliçin
Birleşik Krallık’ta IŞİD’e dair büyük kavga çıkmış durumda. Ama mesele grupla nasıl mücadele edileceği değil. Onun nasıl isimlendirileceği.
Geçen hafta Başbakan Cameron ve 120 milletvekilinden oluşan bir grup BBC’den IŞİD’e “İslâm Devleti” demekten vazgeçmesini istedi. Cameron, bu ismin Müslüman izleyicileri “her duyuşlarında irkilteceğini” söyledi. Cameron'a göre, bunun yerine grubu itibarsızlaştıracak bir isim olarak DAİŞ kullanılmalıymış. (IŞİD’in Arapça kısaltması DAİŞ yine Arapça “fesat çıkaran” kelimesiyle sesdeş).
BBC, Cameron’un talebini reddetti. Ama bu Birleşik Krallık sınırlarının ötesine taşan bir tartışma. Birçok Arap ülkesi ve Fransa Dışişleri Bakanı bir süredir zaten DAİŞ’i kullanıyor ki, bu politikanın IŞİD’i epey rahatsız ettiği anlaşılıyor. Burada, ABD’de de bazı uzmanlar bu ismi kullanıyor.
Haklılar mı? IŞİD demekten vazgeçip DAİŞ’i ya da grunun diğer isimlerinden birini mi kullanmalıyız?
IŞİD’in birçok ismi için kısa bir rehber:
Ana hatlarıyla dört isim var grup için kullanılan: IŞİD/Irak ve Şam İslâm Devleti (ISIS). ILİD/Irak ve Levant İslâm Devleti (ISİL). İD/ İslâm Devleti ya da DAİŞ. Bu durum büyük ölçüde IŞİD’in hatası, çünkü durmadan adlarını değiştiriyorlar.
Grubun selefi olan örgüt 1999’da kurulduğunda adı Tevhid ve Cihat Cemaati (Cema'at el-Tevhid vel-Cihad) idi. 2004’te grubun kurucusu Ebu Musab el-Zerkavi, El Kaide’ye biatını açıklayıp örgütün ismini Tanzim Kāidāt el-Cihād fî Bilâd el-Rafidayn ya da İngilizce’de yerleştiği şekliyle Irak El Kaidesi olarak değiştirdi.
2006’da Irak’ta önemli kazanımlar elde ettikten sonra, örgüt kendisini Irak’ın kuzeyinde bir devlet olarak ilan edip Irak İslâm Devleti adını aldı. 2013’te Suriye’den de toprak koparınca bu kez kendilerine Irak ve Şam İslâm Devleti –IŞİD- demeye başladılar.
Buradaki (Bilad üş) Şam’dan kasıt, Suriye’yi de içine alan Doğu Akdeniz boyunca uzanan bir coğrafi bölge. İngilizce konuşanlardan bazıları Şam yerine, Şam olarak adlandırılan bu bölgeyi de içine alan Ortadoğu’daki daha geniş bir coğrafyaya karşılık gelen Levant sözcüğünü kullanıyor. Irak ve Levant İslâm Devleti de bu şekilde ortaya çıkmış oldu. Beyaz Saray bu versiyonun kısaltmasını (ISIL) kullanıyor.
Örgütün Arapça’daki tam ismi şöyle: El Devlet-ül İslamiye Fil Irak Wel Şam. DAİŞ ise devlet için “dal”, İslâm için “elif”, Irak için “ayn” ve Şam için “şin” harflerinin birleşmesiyle oluşan bir kısaltma. Daiş diye bir kelime yok Arapça'da ama ses olarak Guardian gazetesinin “fesat çıkaran” olarak tercüme ettiği “dâhis” kelimesini anıştırıyor. (“Arapça kökenli “dâhis” kelimesi Osmanlıca sözlükte tırnak dibindeki veya parmak ucundaki şişlik, dolama olarak geçiyor.) Bu alçaltıcı çağrışımdan bir nevi nefret eden IŞİD, kontrolü altındaki yerlerde DAİŞ isminin kullanılmasını yasaklamış durumda.
Ama IŞİD’i de kullanmıyor. Halifelik ilanından sonra isminin coğrafi belirleyenlerini kaldırdı. Artık kendine kısaca İslâm Devleti diyor.
Birçok haber kuruluşu basit bir nedenle, onlar kendilerine bu adı verdiği için doğruluk adına “İslâm Devleti”ni kullanıyor. Ama politikacılar ve hükümetler genelde bunu yapmıyor. Gayet güzel gerekçeleri de var: İslâm Devleti diyerek IŞİD mesajını satıyor.
IŞİD ya da DAİŞ yerine İslâm Devleti denmesi, örgüt propagandasının kalbi. Halifeliğin ilanında gerçek Müslümanların itaat edeceği tek devlet olma iması var. Dünyanın dört bir yanında biat edecekleri tek İslâm Devleti olduğu iddiası. Bu mesaj İŞİD’in katılımları sağlayıp savaşmaya devam etmesine yarıyor.
Birleşik Krallık ve Fransa’nın ne devlet ne de İslâmî temsil çağrışımı olan DAİŞ’e yönelmesinin nedeni bu.
120 İngiliz milletvekili, BBC’nin genel direktörü Lord Tony Hall’a, “İslâm Devleti, IŞİD ya da ILİD, İslâmî olmayan ve devlet olarak tanınmayan bir terör örgütüne meşruiyet kazandırıyor,” diye yazmışlardı.
Kendi adıma, kimsenin Cameron, Obama ya da herhangi bir TV sunucusunun kullandığı sözcüğe bakıp IŞİD’e katılacağından kuşkuluyum.
Ama bir de işin Müslümanları aşağılama ve damgalama boyutu var. DAİŞ’i kullanmak Fransız ve İngiliz seyircisine "IŞİD ile İslâm'ı özdeşleştirmeyin" mesajı veriyor. Her iki ülkedeki geniş Müslüman azınlık, onların asimilasyona ve hoşgörüsüzlüğe karşı verdikleri mücadele düşünüldüğünde önemli bir mesaj. Geçen yıl bir grup imam Cameron'a bir mektup yazıp “İslâmî olmayan devlet” demesini önermişlerdi
Cameron bir BBC röportajı sırasında İslâm Devleti adlandırmasının “İslâm dininden bir sapma” olacağını ve “bu programı izleyen birçok Müslüman’ın İslâm Devleti sözcüklerini duydukları her defasında irkileceklerini” söylemişti.
Niye IŞİD demeli?
Cameron’un işi İngiltere’de IŞİD propagandasıyla mücadele etmek. BBC’ninki de izleyicilerini bir örgüt olarak inancı nedir,, gücü ne kadardır, ne ister ve evet, kendisine ne isim verir de dahil olmak üzere IŞİD hakkında en doğru şekilde bilgilendirmek.
Arapça bilmeyenler için DAİŞ kulaklarına tanıdık gelmeyen bir başka yabancı kelimeden ibaret. Ama “İslâm Devleti” grubun temel ideolojisinin aktrarılmasını sağlıyor. Kendisini terör örgütü olarak değil İslamî bir devlet olarak görüyor.
Bunu anlamak grubun nasıl çalıştığını anlamak açısından çok önemli. Onunla nasıl mücadele edileceğini anlamak için de önemli. IŞİD ideolojik olarak hükümet edip, kendini alanını korumaya adadığı için, gerilla isyanı tarzında değil konvansiyonel bir savaş yürütmeye ihtiyacı var. Bu noktanın pek anlaşıldığını sanmıyorum. Çok kişi İŞİD’i Viet Kong’lar ya da 2000’lerin ortalarındaki Iraklı isyancılar gibi sanıyor.
Aynı zamanda IŞİD, İslâm Devleti’nden daha doğru bir ifade zira örgütün şiddeti Yemen ve Libya gibi başka ülkelere de yayma çabası olsa da, devlet olma iddiası aslında Suriye ve Irak için geçerli.
Aşağıda örgütün en çok hangi isimle aradığına dair google eğilimler araması sonuçlarını görebilirsiniz. [ Grafiği buraya almadım, linke tıklayarak yazının orijinal sayfasından bakarsanız, örgütün açık ara IŞİD diye arandığını göreceksiniz - ük. ]
(...) Bu yüzden Cameron DAİŞ, Obama ISIL, BBC de İslâm Devleti diyedursun, biz Vox olarak IŞİD demeye devam edeceğiz.
